Najczęstsze choroby układu oddechowego u dzieci – na co uważać?

Górne drogi oddechowe składają się z jamy nosowej, gardła oraz krtani. To właśnie infekcje tej okolicy stanowią jeden z najczęstszych powodów konsultacji w gabinetach POZ. 

Choroby górnych dróg oddechowych wywoływane są najczęściej przez wirusy takie jak ryno- czy adenowirusy, a także wirusy grypy oraz paragrypy. Oznacza to, że w leczeniu tego typu infekcji nie jest konieczne zastosowanie antybiotyku, chyba że lekarz badający dziecko zadecyduje inaczej. 

Do typowych objawów popularnego „przeziębienia”, a więc właśnie infekcji górnych dróg oddechowych u dziecka, zalicza się katar, kaszel, uczucie zatkanego nosa, umiarkowanie podwyższoną temperaturę ciała oraz pogorszenie samopoczucia. W przypadku zapalenia krtani u dziecka, występuje najczęściej charakterystyczny „szczekający” kaszel, który pojawia się z reguły w godzinach nocnych.

Do dolnych dróg oddechowych zalicza się tchawicę, oskrzela oraz płuca. Infekcje dotykające tej części układu oddechowego są bardziej niebezpieczne dla dziecka niż te lokalizujące się w obrębie górnych dróg oddechowych. 

O ile zapalenie tchawicy bardzo rzadko występuje jako osobna choroba, o tyle zapalenie oskrzeli oraz oskrzelików jest częstą przypadłością u małych dzieci. W obu przypadkach najczęstszą przyczyną są wirusy. Zapalenie oskrzelików jest jednak szczególnie niebezpieczne dla noworodków i niemowląt i często wymaga hospitalizacji. Poważnym problemem jest również zapalenie płuc, które u małych dzieci może prowadzić do ciężkich powikłań.

Astma to choroba charakteryzująca się przewlekłym stanem zapalnym w drogach oddechowych oraz nadreaktywnością oskrzeli. Skutkuje to zwężeniem światła dróg oddechowych, a co za tym idzie – pogorszeniem wydolności dziecka. Najczęściej astma u dzieci współwystępuje z alergią wziewną, jednak może pojawić się również w przypadku narażenia dziecka na zanieczyszczone powietrze czy dym tytoniowy. Podstawą leczenia jest stosowanie glikokortykosteroidów wziewnych. Bardzo ważne jest, aby stosować się do zaleceń lekarza, gdyż tylko skuteczne leczenie jest w stanie zatrzymać progresję choroby.

Zapalenie płuc to zdecydowanie najniebezpieczniejsza choroba infekcyjna u dzieci lokalizująca się w układzie oddechowym. W przedziale wiekowym od 4 miesięcy do 4. roku życia najczęstszą przyczyną zapalenia płuc u dzieci są wirusy. W pozostałych grupach wiekowych natomiast dominują infekcje bakteryjne. Z tego powodu niekiedy w leczeniu zapalenia płuc konieczne jest zastosowanie antybiotyku. Lekarz ustala rozpoznanie w oparciu o wywiad oraz badanie dziecka. Niekiedy konieczne jest również wykonanie badań z krwi oraz zdjęcia RTG klatki piersiowej maluszka.

Choć mukowiscydoza może się kojarzyć przede wszystkim z płucami dziecka, jest to choroba, która dotyka również układu pokarmowego, gruczołów zewnątrzwydzielniczych, takich jak np. trzustka, gruczoły potowe, a także układu rozrodczego. Mukowiscydoza jest najczęstszą chorobą monogenową wśród rasy białej, która dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że aby dziecko zachorowało, zarówno matka, jak i ojciec muszą „przekazać” mu wadliwą kopię genu. Gen ten odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie kanałów chlorkowych. W przypadku mukowiscydozy ich działanie jest zaburzone, co skutkuje gromadzeniem się gęstej wydzieliny w świetle dróg oddechowych czy też w kanalikach wyprowadzających wcześniej wspomnianych gruczołów. 

Mukowiscydoza na ten moment jest chorobą nieuleczalną, w przebiegu której najpoważniejszym powikłaniem są częste i nawracające bakteryjne zapalenia płuc. Aktualnie opieka nad dziećmi z mukowiscydozą stoi na bardzo wysokim poziomie, a swoiste leczenie oraz fizjoterapia wpłynęły na znaczne wydłużenie życia osób cierpiących na mukowiscydozę.

Zapalenie oskrzeli u dzieci zaliczane jest do infekcji dolnych dróg oddechowych. Najczęściej wywoływane jest przez wirusy, a w jego przebiegu obserwuje się takie objawy, jak kaszel, przyspieszony oddech, pogorszenie samopoczucia dziecka oraz podwyższoną temperaturę ciała. 

Szczególnie niebezpieczne dla niemowląt oraz noworodków jest zapalenie oskrzelików wywoływane przez wirusa RSV. W jego przebiegu dziecko może prezentować silną duszność, problemy z oddychaniem, niechęć do przyjmowania pokarmów, ospałość oraz mieć podwyższoną temperaturę ciała. W niektórych przypadkach konieczna jest hospitalizacja i wspomaganie oddechu dziecka tlenoterapią.

Aby pomóc swojemu dziecku w okresie jesienno-zimowym w walce z wirusami i bakteriami powodującymi choroby układu oddechowego, należy pamiętać o kilku rzeczach:

• Zadbaj, aby dziecko wysypiało się na co dzień.
• Zapewnij mu odpowiednią i zbilansowaną dietę.
• Ubieraj dziecko adekwatnie do pogody panującej za oknem.
• W przypadku wystąpienia pierwszych objawów infekcji u dziecka pozwól mu zostać w domu i odpocząć.
• W przypadku zachorowania któregoś z domowników staraj się ograniczyć kontakt dziecka z tą osobą.
• Wychodź z dzieckiem na spacery oraz pozwalaj mu na aktywność fizyczną na świeżym powietrzu nawet w okresie jesienno-zimowym.
• Zapewniaj dziecku codzienną dawkę ruchu i sportu.