Jak rozpoznać zapalenie jamy ustnej u dziecka?

Zapalenie jamy ustnej u dziecka to stan chorobowy będący następstwem infekcji wirusowej, bakteryjnej lub grzybiczej. W zależności od czynnika etiologicznego jego skutkiem są bolesne zmiany na śluzówce języka i jego okolic, a także dziąseł i podniebienia. Zmianom może towarzyszyć podwyższona temperatura, katar oraz silny ból gardła.

Czasem zapalenie jamy ustnej pojawia się na skutek urazów mechanicznych, wywołanych np. przez czynniki termiczne (pice gorących bądź zimnych napojów) czy też przez podrażnienie wywołane noszeniem aparatu ortodontycznego. Poprawne rozpoznanie przyczyny zapalenia jamy ustnej u dzieci jest istotne, gdyż wpływa ono na dobór odpowiednich środków leczniczych.

Częstą przyczyną zapalenia jamy ustnej u dzieci jest zakażenie wirusowe, które w zależności od typu drobnoustroju może przebiegać w różny sposób. Wirusowe zapalenie jamy ustnej u dzieci może być wywołane wirusem opryszczki pospolitej (Herpes simplex virus). Tego typu zakażenie najczęściej występuje we wczesnym dzieciństwie, a do zakażenia zwykle dochodzi drogą kropelkową. Przy nawracających zapaleniach jamy ustnej zachodzi podejrzenie zakażenia właśnie wirusem opryszczki pospolitej, ponieważ wirus ten ma tendencję do uaktywniania się przy spadku odporności. Niekiedy powtórną infekcję nazywa się aftowym zapalaniem jamy ustnej. 

Przyczyną wirusowego zapalenia jamy ustnej u dzieci może być również zakażenie wirusem Herpes varicella zoester, który odpowiada za występowanie m.in. takich chorób wieku dziecięcego, jak np. ospa wietrzna czy półpasiec. 

Zapalenie jamy ustnej może pojawiać się także przy zakażeniach bakteryjnych, zazwyczaj paciorkowcami, które odpowiadają za występowanie anginy, więc często towarzyszy właśnie anginie wraz z pełnym spektrum charakterystycznych dla tej choroby objawów. Nieco poważniejszą i trudniejszą w leczeniu postacią bakteryjnego zapalenia jamy ustnej jest zapalenie wywołane przez gronkowce, ponieważ mogą towarzyszyć mu ropnie podśluzówkowe.

Powszechnie występującym typem omawianej przypadłości jest także grzybicze zapalenie jamy ustnej, które wywołane jest przez zakażenie grzybami gatunku Candidia. Infekcja może być związana z zaburzeniami w składzie flory bakteryjnej jamy ustnej, np. na skutek niedostatecznej higieny jamy ustnej, przebytej antybiotykoterapii czy też uszkodzeń mechanicznych. 

Zapalenie jamy ustnej u dzieci może powstać na skutek niedoboru witaminy A oraz witaminy B – w tym drugim przypadku towarzyszą mu również zajady (zapalenie kącików ust) oraz pękanie warg.

Symptomy zapalenia jamy ustnej u dziecka uzależnione są przede wszystkim od czynnika etiologicznego. Można wyróżnić pewną grupę objawów bez względu na przyczynę. To podwyższona temperatura, brak apetytu, złe samopoczucie oraz wyraźnie odczuwany dyskomfort w jamie ustnej. W przypadku wirusowego zapalenia jamy ustnej wywołanego przez wirus opryszczki pospolitej najpierw pojawiają się gorączka (nawet do 39 st. C.), poczucie rozbicia, bóle mięśniowe, powiększenie węzłów chłonnych, a dopiero po kilku dniach ‒ wykwity w jamie ustnej w postaci bolesnych pęcherzyków wypełnionych ropą. Oprócz tego na języku może pojawić się szary nalot. 

Podobne objawy, tj. gorączka (jednak znacznie niższa), złe samopoczucie, osłabienie organizmu, występują przy grzybiczym zapaleniu jamy ustnej, z tą różnicą, że na błonie śluzowej jamy ustnej pojawiają się czerwone lub białawe wykwity, które mogą wywoływać ból i pieczenie. Przy grzybiczych zapaleniach jamy ustnej może pojawić się przykry zapach z ust. Przy bakteryjnych zapaleniach jamy ustnej u dzieci w obrębie dziąseł powstają ropnie, które mogą utrudniać jedzenie. 

To, czy zapalenie jamy ustnej u dziecka jest zaraźliwe, zależy przede wszystkim od jego przyczyny. W przypadku wszystkich wymienionych wyżej możemy mówić o dużej zaraźliwości. Drobnoustroje, które je wywołują, mogą przenosić się m.in. drogą kropelkową.

Przy podejrzeniu zapalenia jamy ustnej u dziecka należy wybrać się do lekarza pediatry, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz badania jamy ustnej ustali przyczynę występujących dolegliwości. To istotne, ponieważ właściwe rozpoznanie ma wpływ na powodzenie leczenia. Czasami lekarz może pobrać wymaz z jamy ustnej i zlecić badanie na obecność konkretnych drobnoustrojów. Zapalenie jamy ustnej często może towarzyszyć różnym chorobom, m.in. ospie wietrznej, półpaścowi, anginie czy kandydozie.

W przypadku, gdy zapalenie jamy ustnej wywołały bakterie, np. gronkowca, konieczna jest antybiotykoterapia (przedtem jednak lekarz powinien zlecić wykonanie antybiogramu). Przy wirusowym, grzybiczym i wywołanym urazami mechanicznymi lub niedoborami witamin zapaleniu jamy ustnej należy skupić się na leczeniu objawowym, którego podstawowym celem jest złagodzenie występujących symptomów. W przypadku objawów ogólnoustrojowych (gorączki, bólów mięśniowych, złego samopoczucia) można zastosować leki przeciwzapalne. Ważne jest leczenie miejscowe polegające na stosowaniu doustnych preparatów przeciwzapalnych i antyseptycznych, których zadaniem jest zminimalizowanie dolegliwości bólowych, a także przyśpieszenie leczenia. Przy zapaleniu jamy ustnej u dzieci jest dobrze, gdy preparat ma dobry smak i łatwą formę aplikacji, np. spreje.