Jak leczyć nadczynność tarczycy u dzieci?

Nadczynność tarczycy to inaczej nadmiar hormonów tarczycowych-trijodotyroniny oraz tyroksyny. Oznacza to, że jest ich za dużo w stosunku do potrzeb organizmu dziecka. 

Czynność tarczycy i produkcja hormonów jest zależna m.in. od funkcjonowania przysadki mózgowej. Wydziela ona TSH (hormon tyreotropowy), a wydzielanie to zwiększa się, gdy hormonów tarczycy jest zbyt mało. Jeśli jest ich natomiast zbyt dużo, tak jak w nadczynności tarczycy, poziom TSH spada. Mimo to tarczyca nadal produkuje hormony i objawy nadczynności utrzymują się. Dlatego też niezbędne jest odpowiednie leczenie, aby zahamować  to „nadprogramowe” wydzielanie. 

Przyczyną nadczynności tarczycy u dzieci w 95 proc. jest autoimmunologiczna choroba Gravesa-Basedowa. Poza tym nadczynność może pojawić się w przebiegu podostrego zapalenia tarczycy (de Quervaina), nadczynności tarczycy indukowanej jodem oraz być objawem fazy hashitoxicosis w przypadku choroby Hashimoto. 

Choroba Gravesa-Basedowa, będąca najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy u dzieci, jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Jeśli więc w rodzinie pojawiały się wcześniej choroby tarczycy o charakterze autoimmunologicznym, istnieje ryzyko, że u dziecka także rozwinie się niedoczynność lub nadczynność tego narządu. 

U dzieci nadczynność tarczycy może mieć także charakter wrodzony. Dzieje się tak w przypadku, gdy mama chorowała na chorobę Gravesa-Basedowa. U noworodka obserwuje się wtedy tachykardię, hipertermię oraz hipotrofię. Najczęściej jednak jest to stan przejściowy i mija wraz z upływem czasu. Leczenie odbywa się w szpitalu, ponieważ istnieje konieczność stałego monitorowania parametrów dziecka.

Do objawów nadczynności tarczycy u dzieci zalicza się pogorszenie koncentracji, nadmierną ruchliwość oraz zaburzenia snu. Dziecko staje się też bardziej drażliwe. Skóra dziecka zaczyna być ciepła i wilgotna. Czasami dochodzi także do tzw. orbiotopatii tarczycowej, czyli charakterystycznego wytrzeszczu oczu. Dodatkowo pojawia się także tachykardia, a dziecko skarży się na biegunki. U dziewczynek może dojść do opóźnienia wystąpienia pierwszej miesiączki. Dzieci, mimo bardzo dobrego apetytu, zaczynają też tracić na masie. W przebiegu nadczynności tarczycy dochodzi również do przyspieszenia tempa wzrastania oraz dojrzewania kośćca. 

Bardzo charakterystyczne objawy ma groźny dla życia stan, jakim jest przełom tarczycowy. Jest to nagłe zaostrzenie nadczynności tarczycy, w przebiegu którego pojawia się gorączka, tachykardia, zaburzenia rytmu serca, a nawet śpiączka. Niezbędna jest wtedy szybka interwencja lekarska i wizyta w szpitalu.

Najczęściej rodzice zgłaszają się do lekarza rodzinnego lub pediatry, gdy zauważą u swojego dziecka zmianę zachowania, a także gdy pojawiają się problemy z koncentracją w szkole. Poza tym niektóre z objawów nadczynności, takie jak orbitopatia (wytrzeszcz oczu), są widoczne gołym okiem i budzą niepokój u rodziców. Chore na nadczynność tarczycy dziecko może być nadpobudliwe, więc bardzo ważne jest, aby nie bagatelizować tych objawów i nie mylić ich z ADHD czy „trudnym” wiekiem dojrzewania.

W przypadku podejrzenia choroby tarczycy lekarz rodzinny lub pediatra najczęściej zleca badania laboratoryjne, takie jak poziom TSH, a także fT3 i fT4 oraz anty-TPO. Jeśli ich poziom będzie podwyższony, a poziom TSH (hormonu produkowanego przez przysadkę) obniżony, jest to nadczynność tarczycy. Przydatne jest również oznaczenie anty-TSHR, którego podwyższenie charakterystyczne jest dla choroby Gravesa- Basedowa. Najczęściej zlecane jest także wykonanie USG tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy zależy od przyczyny, jaka ją wywołuje. Najczęstszą z nich – chorobę Gravesa-Basedowa – leczy się tyreostatykami (np. metamizolem), które blokują syntezę hormonów tarczycy. W terapii stosuje się również radiojod, który prowadzi do destrukcji miąższu tarczycy. Unika się jednak tego rodzaju leczenia u dzieci poniżej 5. roku życia z racji podatności na promieniowanie i możliwego powikłania w postaci rozwoju raka po leczeniu jodem. W przypadku leczenia radykalnego, m.in. operacyjnego, konieczna jest substytucja lewotyroksyny, ponieważ efektem zabiegu jest niedoczynność tarczycy.