Białaczka u dzieci – objawy i leczenie

Białaczka to choroba nowotworowa ściśle związana z układem krwiotwórczym. Jej charakterystyczną cechą jest namnażanie się komórek i ich odkładanie w narządach. Nieznane są obecnie dokładne przyczyny powstawania białaczek. Wiadomo jednak, że większe ryzyko zachorowania mają m.in. dzieci z zespołem Downa.

Szpik kostny to miejsce, w którym dochodzi do produkcji i dojrzewania większości krwinek. Znajduje się on u dzieci głównie w kościach długich, np. kości udowej. Jeśli dojdzie do błędu w powstawaniu komórek, powstają komórki nowotworowe, w tym przypadku blasty. Gdy komórka ta powstanie z młodych limfocytów, mamy do czynienia z białaczką limfoblastyczną, gdy zaś z innych prekursorów – białaczką szpikową. Białaczki podzielić można także na ostre i przewlekłe. Ostre postępują niezwykle szybko i wymagają bardzo zdecydowanych, natychmiastowych działań. Stanowią one niemal 95 proc. wszystkich białaczek u dzieci. Przewlekłe białaczki rozwijają się dużo dłużej, często bez dawania żadnych objawów.

Z racji faktu, że komórki nowotworowe rozmnażają się w szpiku kostnym, nie ma tam miejsca na produkcję zdrowych, prawidłowych krwinek. Dlatego też do objawów białaczki zalicza się np. anemię (niedokrwistość) czy małopłytkowość. Stany te charakteryzują się takimi objawami, jak: 

• zwiększona męczliwość, 
• senność, 
• bladość, 
• krwawienia z nosa,
• wybroczyny na skórze.

Rodzice zauważają także wylewy podskórne (tzw. siniaki). Z powodu małej ilości krwinek białych spada też odporność dziecka. Pojawiają się zakażenia bakteryjne, grzybicze czy wirusowe. Bardzo ważnym objawem białaczki jest także obecność gorączki o nieznanej przyczynie. Poza tym pojawiają się również objawy narządowe. Rodzice zauważają m.in. powiększenie obwodu brzucha dziecka wynikające z hepatosplenomegalii. Dochodzi także do powiększenia węzłów chłonnych, szczególnie szyjnych i pachowych, może pojawić się kaszel, duszność, bóle kostne czy niesymetryczne powiększenie migdałków. Bóle kostne u 30 proc. dzieci są pierwszym objawem choroby.

Diagnoza choroby nowotworowej u dziecka jest bardzo trudna do zaakceptowania przez wszystkich członków rodziny. Wiele jednak zależy od rodzaju białaczki. Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL), najczęściej występująca, jest obecnie w ponad 80 proc. wyleczana za pomocą leczenia pierwszej linii. Najczęściej występuje ona u dzieci między 2. a 5. rokiem życia. Częściej chorują chłopcy. Białaczki szpikowe zaś są najczęściej rozpoznawane wśród niemowląt lub w okresie pokwitania. 

Mimo wysokiej skuteczności leczenia białaczek u dzieci, należy liczyć się z faktem, że może dojść do nawrotu choroby lub wystąpienia w przyszłości drugiego nowotworu. Dla wielu dzieci choroba nowotworowa jest bardzo trudnym przeżyciem, dlatego warto zadbać o odpowiednie wsparcie psychologiczne zarówno dla chorego, jak i dla jego bliskich. 

Bardzo ważna jest odpowiednio szybka diagnoza, dlatego należy obserwować dziecko, zgłaszać się na wizyty profilaktyczne (bilanse), a w razie niepokojących symptomów skonsultować się z lekarzem.

Zanim rozpocznie się leczenie białaczki, bardzo istotne jest, aby postawić dokładne rozpoznanie. W tym celu, poza badaniami krwi, wykonywane jest również badanie szpiku, który pobierany jest z talerza biodrowego dziecka. Aby określić typ białaczki wykonuje się badania morfologiczne, cytochemiczne, cytogenetyczne oraz immunologiczne.

Głównym leczeniem białaczek jest chemioterapia. W przypadku ostrej białaczki limfoblastycznej leczenie składa się z fazy indukcji oraz fazy podtrzymującej. Pierwsza z nich trwa około 6 tygodni, a leczenie podtrzymujące trwa 2–3 lata. Leczenie ostrej białaczki szpikowej jest trudniejsze, a uzyskanie pięcioletnich remisji wynosi 30 proc. W tym przypadku wyleczenie uzyskiwane jest dzięki przeszczepieniu allogenicznych krwiotwórczych komórek macierzystych. Niezbędne jest również leczenie wspomagające – szczepienia ochronne, leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne czy profilaktyczna antybiotykoterapia. Istotna jest również odpowiednia dieta, aby nie dopuścić do niedożywienia dziecka. 

Cytostatyki, leki wykorzystywane w leczeniu białaczek, mają za zadanie zniszczyć komórki nowotworowe. Należy mieć na uwadze, że prawidłowe komórki organizmu również mogą ulec zniszczeniu w trakcie tego leczenia. Jest to przyczyną działań niepożądanych chemioterapii, takich jak: uszkodzenie śluzówek, nudności czy wymioty oraz wypadanie włosów.