Atak wyrostka u dziecka – co zrobić?

Wyrostek robaczkowy jest elementem przewodu pokarmowego odchodzącym od jego początkowego odcinka – kątnicy. Najczęściej ma kształt podłużnego wąskiego tworu o długości kilku centymetrów. Znajduje się na wysokości prawego talerza biodrowego, czyli w prawym podbrzuszu. Co ciekawe, składa się z tkanki limfatycznej, podobnej do tej, którą mamy w migdałkach. 

Funkcja wyrostka robaczkowego jest u człowieka nieznana. Jest to odpowiednik jelita ślepego u zwierząt, należących do przeżuwaczy, w którym dochodzi do trawienia celulozy, ale u ludzi nie pełni tego zadania. Jego usunięcie nie ma więc żadnego wpływu na zdrowie czy funkcjonowanie człowieka.  Potrafi jednak sprawiać kłopoty, kiedy dochodzi do jego ostrego zapalenia. 

Najczęściej nie da się ustalić konkretnej przyczyny ataku wyrostka. Wśród możliwych przyczyn wymienia się infekcje wirusowe i zatkanie światła wyrostka. W 10 proc. przypadków do ataku wyrostka dochodzi z powodu obecności owsików.

Typowym objawem zapalenia wyrostka robaczkowego jest ból brzucha. Najczęściej najpierw pojawia się w okolicy pępka, a następnie przesuwa w stronę prawego talerza biodrowego. Wtedy też  przestaje być rozlany, a staje się bardziej zlokalizowany. Dolegliwości bólowe nasilają się przy ruchu dziecka. Bólowi brzucha towarzyszyć mogą nudności i wymioty, które najpierw składają się z treści pokarmowej, a z czasem mogą przybierać zielone zabarwienie lub być z domieszką żółci. Często też pojawia się gorączka lub stan podgorączkowy. Poza tym u dziecka występuje tachykardia i przyspieszenie oddechu. 

Aby rozpoznać atak wyrostka u dziecka lekarz wykonuje badanie przedmiotowe. Do typowych objawów ataku wyrostka zalicza się: 

• objaw Blumberga – pojawienie się silnego bólu w czasie zwalniania ucisku z prawego dołu biodrowego,
• objaw Jaworskiego – pojawienie się silnego bólu w czasie opuszczania wyprostowanej prawej kończyny i jednoczesnego uciskania prawego dołu biodrowego,
• objaw Rovsinga – pojawienie się silnego bólu w czasie przesuwania dłoni badającego z lewej na prawą stronę podbrzusza,
• objaw kaszlowy – pojawienie się bólu brzucha podczas kaszlu.

U młodszych dzieci atak wyrostka może mieć nietypowy przebieg i przypominać infekcję wirusową układu pokarmowego. Z tego powodu u dzieci diagnoza ataku wyrostka stawiana jest później niż u osób dorosłych i może wiązać się z powikłaniami.

Rozpoznanie ataku wyrostka jest wskazaniem do wykonania operacji usunięcia zapalonego wyrostka robaczkowego. Zdarza się jednak, że lekarze mają wątpliwości co do diagnozy i obserwują występujące objawy w warunkach szpitalnych. Dziecko pozostaje na czczo, jest nawadniane dożylne. Mogą być także stosowane leki przeciwbólowe, najczęściej paracetamol. Ważne jest jednak, aby rodzice w przypadku wystąpienia objawów podobnych do ataku wyrostka nie podawali dziecku samodzielnie środków przeciwbólowych, ponieważ mogą one zatrzeć obraz choroby. Podobnie jest w przypadku pokarmów, których nie należy dziecku podawać, gdyż podczas ewentualnej operacji powinno być na czczo. 

Często też lekarze korzystają z badań dodatkowych, takich jak badania laboratoryjne lub obrazowe. Wykonywane jest oznaczenie stężenia CRP, które jednak nie wyklucza ani nie potwierdza jednoznacznie ataku wyrostka. Badaniem obrazowym z wyboru jest USG jamy brzusznej, w którym lekarz może uwidocznić wyrostek robaczkowy i stwierdzić cechy zapalne.

Operacja zapalenia wyrostka robaczkowego wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Stosowane metody to operacja z nacięcia w podbrzuszu lub metodą laparoskopową. Stosowane są także antybiotyki. W niektórych ośrodkach za granicą proponowane jest leczenie zachowawcze, tylko za pomocą antybiotykoterapii, lecz badania wskazują, że 1/4 pacjentów i tak wymaga później chirurgicznego usunięcia wyrostka. 

Co ciekawe, zdarza się, że chirurdzy usuwają zdrowy wyrostek robaczkowy i nie jest to uznawane za błąd. Jeśli bowiem dziecko prezentuje objawy sugerujące zapalenie, lepiej jest usunąć tzw. niezapalony wyrostek, niż, zwlekając, doprowadzić do powikłań.