Znamiona u niemowląt – czy są powodem do niepokoju?

Znamiona to nieprawidłowości w strukturze skóry występujące z powodu nadmiaru lub niedoboru jednego ze składników tkankowych. Występują w postaci plamek oraz wypukłości i mogą różnić się wielkością, barwą czy umiejscowieniem.

Znamiona mogą powstać jeszcze w życiu płodowym, jeśli są zakodowane w genach, i nazywa się je znamionami wrodzonymi. Wiele znamion jednak powstaje na skutek intensywnego namnażania się komórek pigmentowych w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Znamiona nabyte mogą pojawiać się i znikać w ciągu całego życia. Znamię na skórze może powstać również na skutek stanu zapalnego, choroby skórnej czy nawet ukąszenia.

Pieprzyki u dzieci

Pieprzyk u dzieci to inaczej zmiana barwnikowa skóry zbudowana z tzw. melanocytów. Pieprzyki pojawiają się wraz ze wzrostem dziecka. W większej ilości zauważalne są u starszych dzieci niż niemowlaków. Warto zwracać uwagę, czy pieprzyki zmieniają kształt lub powiększają się, gdyż w takim przypadkach potrzebna jest wizyta u specjalisty. 

Rodzaje znamion:

• Znamię płaskie (nevus spilus) – charakteryzuje się naprzemiennie występującymi jasno- i ciemnobrązowych plamkami. To znamię wrodzone, które pojawia się w okresie wczesnego dzieciństwa;
• Znamię błękitne (blue nevi) – charakteryzuje się niebiesko-czarnym zabarwieniem. Najczęściej pojawia się w czasach dzieciństwa. Istnieją cztery rodzaje znamion błękitnych: klasyczne, komórkowe, złożone i złośliwe;
• Znamię Shuttona (halo nevus) – brunatne znamiona zlokalizowane w okolicach tułowia. Mają regularny kształt z charakterystyczną białą otoczką, która powstaje w wyniku działania układu odpornościowego, który atakuje komórki melanocytowe, by je usunąć. Ten rodzaj znamion najczęściej pojawia się u dzieci i nastolatków. Może być również wynikiem Hashimoto lub bielactwa;
• Znamię Spitz (Reeda) – pojawia się w postaci twardych, okrągłych czerwonych guzków. Najczęściej występuje u dzieci i młodzieży w okolicach twarzy lub kończyn dolnych;
• Znamię Beckera (Becker`s nevus) – nieregularna, brunatna zmiana zlokalizowana w okolicach barków, ramion lub miednicy. Może być pokryta włoskami;
• Znamię Clarka – lekko wypukły pieprzyk o brązowej barwie. Najczęściej pojawia się w okolicach tułowia i kończy, nie przekracza 1 cm. 

Znamiona barwnikowe u dzieci

Znamiona barwnikowe u dzieci można podzielić na wrodzone i nabyte: typowe i atypowe. Typowe znamiona barwnikowe nabyte pojawiają się w raz z okresem dorastania dziecka. Najczęściej powstają w wyniki ekspozycji na słońce, są owalne, symetryczne, z równymi brzegami i równo rozmieszczonym barwnikiem. Charakteryzują się także gładką powierzchnią. 

Atypowe znamiona nabyte pojawiają się w okresie młodzieńczym. Mają asymetryczny kształt, nieregularne brzegi i niejednorodną barwę. 

Ze znamion barwnikowych u dzieci można wyróżnić:

• Plamkę mongolską – charakteryzuje się kolorem szarym lub bladoniebieskim i  przypomina siniaka. Najczęściej występuje w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, na zewnętrznej stronie dłoni i stóp, rzadziej na klatce piersiowej. Zwykle zanika po kilku, kilkunastu latach, choć zdarzają się przypadki, że jest widoczna do końca życia.
• Plama typu „cafe au lait” – objawia się równomiernym, jasnobrązowym ubarwieniem o różnorodnym kształcie przypominającym chmurę. Występuje w różnych miejscach na ciele i średnio mierzy od 5 mm do 1 cm. Występuje u co piątego niemowlaka.
• Myszki – znamiona wrodzone, płaskie o jasnobrązowej barwie. Mają nierówną powierzchnię, która może być pokryta włosami. 
• Pieprzyki – występują najpowszechniej. Pojawiają się zarówno po urodzeniu jak i w trakcie dorastania. Mogą mieć barwę jasno- lub ciemnobrązową o płaskiej lub wypukłej powierzchni. 

Naczyniak u dziecka

Naczyniaki u dziecka to najczęściej łagodne zmiany skórne wywodzące się z układu naczyń krwionośnych, które pojawiają się w pierwszym roku życia dziecka. Pierwsze pojawiają się ok. 1-2 tygodni po porodzie w postaci małej, czerwonej kropki, która następnie powiększa się aż do ukończenia przez dziecko 6 miesięcy. Naczyniaki stopniowo zaczynają blednąć, gdy dziecko kończy rok, aż całkowicie zanikają ok. 7-8 lat dziecka. Zmiany te częściej pojawiają się u płci żeńskiej. 

Rozróżnia się trzy rodzaje naczyniaków: 

• płaski,
• zwykły, 
• jamisty.

Jednym z najczęściej pojawiających się u noworodków są plamy łososiowe, które są zmianami płaskimi. Spowodowane są miejscowym rozszerzeniem naczyń krwionośnych, które mogą pojawić się na czole, karku lub powiekach. Ich nazwę określa się w zależności od umiejscowienia. Znamię powstałe na karku nazywa się „uszczypnięciem bociana”, na powiekach – „pocałunkiem anioła”, na czole – „odbiciem bocianiego dzioba”. Przybierają różową lub czerwoną barwę. Zwykle zanikają około drugiego roku życia dziecka. 

Średnio u jednego na dziesięć noworodków występuje naczyniowe znamię wrodzone. Ten rodzaj zmiany wykazuje barwę od różowej do żywoczerwonej lub purpurowej, która może mieć różny rozmiar i powiększać się wraz ze wzrostem dziecka. Z czasem blednie, aż znika całkowicie między piątym a dziesiątym rokiem życia dziecka. Nie trzeba leczyć tego rodzaju znamion i najlepiej poczekać, aż same znikną. Lekarz może jednak w tym przypadku przepisać odpowiednią terapię, która polega na masażu zmiany, dzięki czemu szybciej znika. 

U jednego noworodka na sto może pojawić się także naczyniak krwionośny jamisty lub jamisty żylny. Charakteryzuje się niebieskoczerwoną barwą i grudkowatą powierzchnią. Zanika wolno i często wymaga leczenia. 

U niemowlaków od urodzenia może być również widoczne znamię naczyniowe płaskie o barwie purpurowo-czerwonej. Ta zmiana nigdy nie blaknie całkowicie. Korzystne zmiany przynosi jednak leczenie laserowe.

Znamiona u dzieci należy bacznie obserwować. Przydaje się tutaj tzw. metoda „brzydkiego kaczątka”. Podobnie jak w bajce, tak uwagę rodziców powinny zwrócić znamiona, które różnią się wyglądem od reszty. W szczególności należy mieć na uwadze znamiona o innym kształcie, grubości, gładkości. Zaczerwienienie w obrębie zmiany oraz uczucie swędzenia także są ważnym sygnałem. 

Do oceny ryzyka transformacji złośliwej znamion stosuje się również tzw. metodę ABCD. Wskazuje na:

• A (ang. assymetry) – asymetria,
• B (ang. borders) – brzeg nierówny i nieostry,
• C ( ng. color) – kolor różnorodny o nierównomiernym (często punktowym) rozkładzie barwnika,
• D (ang. diameter) – średnica > 5 mm, powiększanie się średnicy znamienia,
• E (ang. elevation) – uwypuklenie zmiany powyżej otaczającego go naskórka. 

Po kompleksową ocenę znamion warto wybrać się z dzieckiem do dermatologa, który zbada zmiany dermatoskopem.

Znamiona wrodzone występują u 2 proc. dzieci i najczęściej pojawiają się u dziewczynek. Najczęściej są już wyraźne w trakcie porodu lub pojawiają się we wczesnym okresie noworodkowym. Zazwyczaj wykazują jednolity kolor i mogą przybierać różne rozmiary. Z reguły są niewielkie, jednak zdarzają się również przypadki, kiedy mierzą kilkanaście centymetrów a nawet 20-30 cm. Obejmują różne części ciała dziecka, często nazywa się je tzw. znamionami kąpielowymi. 

Należy tu zaznaczyć, że im większe znamię, tym wyższe ryzyko, że rozwinie się z niego czerniak. Dobrze, by każde znamię wrodzone obejrzał specjalista, który przeprowadzi badanie diagnostyczne. Pozwoli to na wczesne wykrycie, czy dzieje się coś złego.