Słoiczki dla niemowląt – jakie są, jak wybierać, kiedy podawać?

Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Teoretycznie – istnieje szereg wytycznych, których powinni trzymać się producenci, ale niestety kolejne raporty ujawniają, że nie zawsze tak jest, a informacje na słoiczkach bywają nie do końca zgodne z prawdą. Żadna ze znanych organizacji nie wydała rekomendacji, że gotowe dania dla niemowląt są lepsze lub zdrowsze niż posiłki przygotowane samodzielnie przez rodziców.

Na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej czytamy, że słoiczki „nie są koniecznością, a jedynie mogą stanowić element dodatkowy” w diecie malucha. Na pewno sprawdzą się w podróży lub sporadycznych sytuacjach, gdy nie mamy czasu na gotowanie, warto jednak pamiętać o dokładnym sprawdzaniu etykiet i wybieraniu tych produktów, które spełniają najwyższe standardy jakości. Jednocześnie musimy pamiętać, że niestety nigdy nie mamy gwarancji, co znajduje się w produkcie, ponieważ różne kontrole wykazują, że producenci nie zawsze spełniają obietnice, którymi się reklamują.

Z opublikowanego w 2021 roku raportu WHO wynika, że ogromnym problemem rynku polskiego jest niewłaściwe reklamowanie produktów dla niemowląt i dzieci, co może „podważać zaufanie rodziców do żywności domowej produkcji i karmienia piersią, a także zachęcać do nawyków żywieniowych, które mogą prowadzić do otyłości i chorób niezakaźnych”. Kontrole wykazały, że około 40 proc. produktów żywnościowych dla niemowląt promowanych w Polsce dostarcza zbyt mało kalorii na 100 g, więc nie zaspokajają one potrzeb niemowląt. Dodatkowo ponad połowa (58 proc.) produktów dla niemowląt i małych dzieci aż 30 proc. kalorii dostarcza z cukrów. Około jedna czwarta produktów zawiera dodatek cukru lub innego środka słodzącego, takiego jak zagęszczony sok owocowy. Niewłaściwe jest również sugerowanie, że słoiczki mogą być lepszym niż mleko matki posiłkiem dla dziecka poniżej 6. miesiąca życia.

By odpowiedzieć na to pytanie, ponownie warto zajrzeć do rekomendacji i porównać je z informacjami z etykiet. Na tych ostatnich bardzo często możemy przeczytać, że produkt może być podawany już 4-miesięcznemu dziecku na pierwszych etapach rozszerzania diety. WHO widzi w takiej informacji zagrożenie.

– 43 proc. produktów spożywczych dla niemowląt jest sprzedawanych jako odpowiednie dla niemowląt w wieku poniżej 6. miesięcy. Promowanie takich produktów jest sprzeczne z wytycznymi żywieniowymi WHO, które zalecają, by niemowlęta karmione były wyłącznie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia – czytamy w raporcie. Zwraca na to uwagę również Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Instytucja przypomina, że zbyt wczesne podawanie dań ze słoiczków może negatywnie wpłynąć na rozszerzanie diety i przyszłe nawyki żywieniowe dziecka.

– Na etapie rozszerzania diety warto wprowadzać pojedynczo: warzywa, owoce oraz produkty z innych grup spożywczych po to, aby zaobserwować występowanie ewentualnych nietolerancji i alergii pokarmowych. Przy wyborze gotowych dań, warto się upewnić, czy dziecko próbowało każdego ze składników posiłku osobno oraz czy dobrze na niego reaguje – dowiadujemy się z zaleceń. Poza ewentualną alergią lub nietolerancją na tym etapie dziecko uczy się nowych smaków i może decydować, co lubi – danie ze słoiczka, w którym zmiksowane jest kilkanaście produktów, wyklucza tę naukę.

Warto dodać, że wstępnie przyjmuje się, że wiekiem, w którym można rozpocząć rozszerzanie diety, jest 6. miesiąc życia – wtedy wyłączne karmienie mlekiem mamy jest niewystarczające, by pokryć zapotrzebowanie kaloryczne intensywnie rozwijającego się organizmu.

– Jednocześnie, według zaktualizowanych w 2021 r. rekomendacji Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ang. European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition, ESPGHAN), wprowadzanie produktów uzupełniających powinno rozpocząć się pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia, co oznacza, że nie wcześniej, niż po ukończeniu  17. tygodnia i nie później niż po ukończeniu 26. tygodnia życia (tj. 6. miesiąca życia). Zbyt wczesne oraz nieumiejętne rozszerzanie diety niemowląt to częste błędy rodziców, których konsekwencje ujawniają się w późniejszych latach życia dziecka – czytamy w komunikacie NCEŻ.

Pierwsze słoiczki dla niemowlaka

Pierwsze słoiczki dla niemowlaka (podane najlepiej po 6. miesiącu życia) powinny mieć jak najkrótszą listę składników. Najlepiej zdecydować się na produkt jednoskładnikowy, a później dwuskładnikowy. Ważną zasadą jest również niepodawanie dziecku zbyt wielu nowości w tym samym momencie. Najlepiej wprowadzać kolejne smaki z kilkudniową przerwą. Zaczynamy od kilku łyżeczek. Najpierw podajemy warzywa, a dopiero po około 2-3 tygodniach owoce. Oczywiście nie zapominamy o sprawdzeniu składu – ważne, żeby produkt nie miał zbyt wielu dodatkowych składników.

Pierwsze słoiczki dla niemowląt to najczęściej najpopularniejsze warzywa i owoce (początkowo jako jedyny składnik, później w różnych konfiguracjach): marchewka, ziemniak, dynia, kalarepka, cukinia, jabłko, gruszka. Uwaga: upewnij się, że w produkcie nie ma soli (nie jest ona zalecana dla niemowląt), a także, czy woda nie stanowi 50 proc. jego składu.

Słoiczki dla niemowląt mogą być pomocne podczas rozszerzania diety. Rodzice nie zawsze mają czas na przygotowanie pełnowartościowego posiłku, dlatego gotowe dania mogą stanowić alternatywę. Słoiczki sprawdzają się również w podróży, gdy mamy ograniczone możliwości gotowania. Najlepiej jednak najpierw dać dziecku do spróbowania np. ugniecioną/zblendowaną marchewkę, a dopiero później sięgnąć po tę ze słoiczka.

Najważniejsza zasada podczas wyboru słoiczków dla niemowląt powinna brzmieć: nie kierować się reklamami i hasłami, które sugerują, że coś „jest najlepszym wyborem”. Najlepiej wybrać się do sklepu po przeczytaniu w sieci informacji o producencie i zrobieniu wstępnego rozeznania – przeanalizowaniu składu z etykiety. Duży wybór na półkach sprawia, że często nie wiemy, po co sięgnąć i co będzie najlepsze. Dlatego warto zapomnieć o hasłach reklamowych i rzetelnie przejrzeć skład: powinien być jak najkrótszy. Zadaj sobie pytanie, czy producent odpowiada na podstawowe pytania: co jest w słoiczku, w jakiej proporcji, jaka jest wartość odżywcza produktu i skąd pochodzą składniki.

Obiadki w słoiczkach dla niemowląt

Podczas wyboru obiadku w słoiczku dla niemowląt należy wziąć pod uwagę kilka kryteriów:

• czy składniki pochodzą z upraw certyfikowanych i ekologicznych;
• czy produkt nie zawiera octu i soli (często na końcu listy znajduje się informacja o soli jodowanej);
• jaka jest proporcja warzyw do mięsa, a także warzyw i wody (jeżeli zaledwie połowa to warzywa, a reszta jest mieszanką wody i skrobi, to warto rozejrzeć się za czymś innym);
• czy użyto soku (np. z winogron) do zagęszczenia produktu (jest to niewskazane);
• czy dodano do dania tłuszcz (jest to dobry dodatek);
• czy „poprawiono” danie mąką i skrobią (lepiej unikać).

Deserki w słoiczkach dla niemowląt

Podczas wybierania deseru w słoiczku dla niemowlęcia warto być szczególnie czujnym. Raporty wykazują, że popularne i często reklamowane produkty dla najmłodszych zawierają stanowczo za dużo cukru – co niestety wpływa na fatalne statystyki dotyczące tycia najmłodszych. Dlatego podobnie jak podczas wyboru obiadku w słoiczku, tak i w tym przypadku nie pozostaje nic innego, jak dokładne wczytanie się w etykietę:

1. Sprawdź, ile owoców (ale nie soku owocowego!) i cukru jest w produkcie.
2. Czy producent serwuje owoce, czy może upycha do słoiczka dodatki w postaci mąki, grysiku, skrobi kukurydzianej i ryżowej.

Ogólna zasada brzmi: im mniej skomplikowany i krótki skład, tym lepiej. Zarówno przy wyborze obiadku, jak i deserku warto zwracać również uwagę na konsystencję – im dziecko starsze, tym chętniej będzie próbować czegoś innego, niż jedynie gładko zmielonej pulpy.

WHO wydało również zalecenia dla producentów. Organizacja sugeruje, aby:

• zapobiegać wprowadzaniu do obrotu napojów i soków owocowych, słodzonego mleka, słodyczy i słodkich przekąsek jako odpowiednich dla niemowląt i małych dzieci do 36. miesiąca życia;
• ograniczyć całkowitą zawartość cukru w suchych i wytrawnych przekąskach do ≤ 15 proc. wartości energetycznej;
• zabronić dodawania cukrów i innych środków słodzących (w tym syropów, miodu, soków owocowych, koncentratów soków owocowych i niecukrowych słodzików) we wszystkich komercyjnych pokarmach dla niemowląt;
• ograniczyć użycie przecieru owocowego, szczególnie w wytrawnych potrawach (obiadki) do ≤ 5 proc. całkowitej masy;
• ulepszyć etykietowanie produktów zawierających cukier i całkowitą zawartość owoców za pomocą specjalnego znaku, który podkreśli wysoką zawartość cukru na etykiecie z przodu opakowania.

Te wytyczne również mogą być pomocne podczas decydowania, za który produkt chcemy zapłacić i podać go dziecku.

Owoce w słoiczkach dla niemowląt

W tym przypadku należy zapamiętać, że „owoce” nie są tym samym, co „soki owocowe”/„zagęszczone soki” – jeżeli widzimy w składzie te drugie, to lepiej odłożyć taki słoiczek na półkę. Najlepszym wyborem będzie produkt, który gwarantuje 100 proc. owoców – bywa, że producenci dają mniej owoców, a resztę dopełniają np. wodą lub mąką.

Wielu rodziców decyduje się na podawanie dzieciom słoiczków i nie ma w tej decyzji nic złego, jeżeli jest podjęta rzetelnie i świadomie. Gotowe dania mogą okazać się wygodnym rozwiązaniem, gdy brakuje nam czasu lub możliwości na przygotowanie dobrego posiłku z jakościowych składników. Słoiczki stanowią również alternatywę lub dodatek do domowych dań – mogą wesprzeć naukę konsystencji i nowych smaków, a także urozmaicić dietę. Decyzję, czy serwować dziecku słoiczki powinien samodzielnie podjąć każdy rodzic – po uprzednim rozważaniu „za” i „przeciw”.