Płaska główka u niemowlaka – jak jej zapobiec?

Po urodzeniu kości czaszki nie są ze sobą zrośnięte, lecz połączone spoiwami wypełnionymi błoną – ciemiączkami. Dopóki ciemiączka nie zarosną, główka jest plastyczna i niezwykle łatwo o jej zniekształcenia. Wyróżniamy:

• plagiocefalię (skośnogłowie, zespół spłaszczonej główki) – głowa jest spłaszczona z jednej strony, asymetryczna,
• brachycefalię (krótkogłowość) – tył głowy jest spłaszczony i poszerzony,
• dolichocefalię (długogłowie) – głowa jest długa i wąska (przypomina jajko).

Ze zmianą kształtu głowy związana jest także kraniosynostoza (kraniostenoza), czyli zbyt wczesne zarastanie szwów czaszkowych.

Główną przyczyną płaskiej główki jest stała pozycja ciała niemowlęcia – układanie go tylko na plecach, długie przebywanie w pozycji uniemożliwiającej swobodę ruchów (np. w foteliku samochodowym czy w leżaczku-bujaczku), asymetria ułożeniowa. Płaska główka u niemowlęcia może być też związana z osłabionym napięciem mięśniowym. Inne czynniki, które wpływają na kształt głowy u dziecka, to m.in.:

• ciąża mnoga,
• duża waga urodzeniowa,
• ilość wód płodowych (zarówno małowodzie, jak i wielowodzie),
• nieprawidłowe ułożenie w macicy,
• wcześniactwo.

Kształt płaskiej główki można zmienić – sprzyja temu szybkie przyrastanie główki i niezarośnięte ciemiączka. Ciemiączko przednie zarasta od 9. do 18. miesiąca życia, ciemiączko tylne zamyka się wcześniej – między 6. a 16. tygodniem życia. Im szybciej zaczniemy działać, tym krócej będziemy czekali na efekty.

Aby zmienić kształt płaskiej główki, najczęściej wystarczy zmiana codziennych nawyków. To przede wszystkim układanie dziecka w różnych pozycjach, zapewnienie mu swobody ruchów czy zmiana stron podczas czynności takich, jak karmienie lub przewijanie. 

Jeśli widzimy, że główka niemowlęcia jest spłaszczona, powinnyśmy – mimo stosunkowo łatwej możliwości zmiany jej kształtu – udać się do pediatry. Nie tylko skontroluje ciemiączka, może nas także skierować na konsultację do neurologa lub fizjoterapeuty. Należy sprawdzić, czy zmiana kształtu głowy spowodowana jest jedynie niewłaściwym układaniem dziecka, czy stoją za tym inne czynniki, np. obniżone napięcie mięśniowe. Zazwyczaj rehabilitacja jest wystarczająca, niekiedy specjalista może zalecić korzystanie ze specjalnie wyprofilowanej poduszki czy noszenie kasku ortopedycznego. Nie stosuj ich jednak na własną rękę.

Innego postępowania wymaga przedwczesne zarośnięcie szwów czaszki – potrzebna jest interwencja chirurgiczna.

Głównym sposobem na zapobieganie spłaszczeniu główki u niemowlaka jest układanie malucha w różnych pozycjach. Gdy dziecko leży na plecach, starajmy się, aby obracało główkę na różne strony – zachęcajmy go do tego zabawkami, kontrastowymi książeczkami lub zmieniajmy jego ułożenie w łóżeczku (albo – o ile to możliwe – samo ustawienie łóżeczka). Pamiętajmy o zasadzie, że pozycja do spania to leżenie na plecach, natomiast zabawa (pod kontrolą) powinna odbywać się na brzuszku. Jeśli maluch nie lubi tej pozycji, nie musisz go od razu kłaść na macie, możesz wykorzystać swoje ciało. Ułóż sobie dziecko na brzuchu lub na udach, większość niemowląt lubi w ten sposób spędzać czas. 

Zmiana pozycji jest ważna nie tylko podczas leżenia, ale i podczas czynności takich, jak noszenie czy karmienie. Zmieniaj ręce, aby równomiernie obciążać główkę.

Profilaktyka to także troska o to, aby nie unieruchamiać dziecka – nie wkładajmy go na długi czas do fotelika samochodowego (służy on tylko do jazdy samochodem) ani do leżaczka-bujaczka.