Język niemowląt – jak go odczytywać?

Jeśli zapytamy młodych rodziców, czy porozumiewają się z niemowlętami, które jeszcze nie mówią, odpowiedź może zaskakiwać. Z dużym prawdopodobieństwem większość osób przyzna, że rozumieją swoje dzieci bez słów. Jak to możliwe? 

W kontakcie z niemowlętami możemy odczytywać informacje przez następujące „kanały komunikacji”:

• płacz dziecka,
• mimika dziecka,
• ruchy ciała dziecka,
• gesty rąk dziecka,
• rodzicielska intuicja.

Niemowlęta, tak jak ich rodzice, uczą się, że określone zachowania czy dźwięki powodują reakcje. To, jak porozumiewają się niemowlęta, to system znaków i sygnałów, wysyłanych otoczeniu. Język niemowląt nie musi być skomplikowany. Musi być skuteczny, aby zaspokojone były najważniejsze potrzeby dzieci: 

• potrzeba jedzenia,
• potrzeba bliskości rodzica, poczucia bezpieczeństw,
• potrzeba przewinięcia, przebrania,
• potrzeba ciepła, np. przykrycia kołderką,
• potrzeba dobrego samopoczucia, gdy np. boli brzuszek.

Gdy dziecko płacze, oznacza to, że któraś z potrzeb pozostaje niezaspokojona. Zaalarmowany rodzic może, bazując na swojej wiedzy i doświadczeniu, podjąć próbę ustalenia, dlaczego dziecko płacze. Jeśli zrozumiemy niemowlę i zadbamy o jego komfort, płacz powinien ustać. 

Nieco starsze dzieci możemy nauczyć gestów, np. naśladujących picie czy jedzenie. W ten sposób maluchy będą mogły sygnalizować swoje potrzeby.

Odczytywanie emocji dziecka

Wrażliwy rodzic lub opiekun może rozpoznawać sygnały wysyłane przez malucha. Jak porozumiewają się niemowlęta? Za pomocą płaczu i mimiki. Dlatego obserwujmy uważnie malucha. Nie uciszajmy dziecka, ale szukajmy przyczyn, dla których płacze. 

Pozytywne emocje 

• Wtulanie się – to symptom zadowolenia, poczucia bezpieczeństwa. Ważne, aby rodzic, zwracając się do dziecka, również okazywał uśmiech, spokój, zadowolenie. Takie zachowania, jak dotykanie małego dziecka, głaskanie, trzymanie za rękę również budują poczucie bliskości i bezpieczeństwa. Uczą przyszłego okazywania uczuć i tworzenia relacji. 
• Gaworzenie – objaw zadowolenia i… chęci nawiązywania dalszej komunikacji z rodzicami.
• Uśmiech – czyli radość. Możemy nauczyć się pierwszych zabaw rozśmieszających dziecko (np. chowanie się za rozłożoną pieluszką tetrową), odczytywać, co cieszy dziecko, np. grzechotka, pozytywka.

Negatywne emocje

• Napięcie ciała, napinanie mięśni – może być to objaw stresu, złości lub bólu.
• Płacz – może wskazywać na głód, zimno, strach. 
• Ssanie piąstek – może wskazywać na potrzebę ssania, ale i bliskości rodzica.
• Podkurczanie nóg – może być objawem bólu lub strachu.

Rodzaje płaczu dziecka

Dzieci mogą płakać w różny sposób, w zależności od sytuacji: krzyczeć i kwilić, zawodzić, zanosić się i zachodzić płaczem aż do utraty tchu, łkać lub wpadać w histerię. Jeśli trafnie rozpoznamy przyczynę płaczu, np. głód czy mokrą pieluszkę, płacz powinien ustać po nakarmieniu czy przewinięciu. Jeśli pomyliliśmy się – próbujmy dalej. 

Pamiętajmy, że niekiedy przyczyną długiego, nieutulonego płaczu niemowląt bywają kolki. W tej sytuacji, oprócz środków antykolkowych, pozostaje tylko cierpliwe czekanie, aż stan dziecka się poprawi. 

Nie zostawiajmy zrozpaczonego dziecka, aby się „wypłakało”! To dla malucha trauma, generująca poczucie odrzucenia. Dzieci powinny czuć się zaopiekowane, nawet jeśli nie od razu zgadniemy, co się kryje w płaczu niemowlęcia. 

Komunikacja niewerbalna jest równie ważna, jak słowa. Dlatego zbliżajmy się do dziecka uśmiechnięci i przemawiajmy łagodnie. Czułe słowa, dzięki właściwej intonacji, zostaną odczytane nawet przez dziecko, które jeszcze nie mówi. 

Emocje i uczucia to przestrzeń skomplikowana, nawet w dorosłym życiu. Każdego dnia uczymy się, jak radzić sobie z przeżywaniem emocji. Dlatego u małych dzieci może zdarzać się złość czy smutek z pozoru „bez powodu”. W rzeczywistości może to być efekt nadmiaru wrażeń i nieumiejętności radzenia sobie z nadmiarem bodźców. 

Badania nad emocjonalnością dzieci i niemowląt stanowiły spektrum zainteresowań wielu specjalistów.  Ich wnioski są jednoznaczne: niedostatek czy brak uwagi ze strony rodziców w najwcześniejszym okresie życia powoduje nieodwracalne skutki. U zaniedbywanych emocjonalnie niemowląt w dorosłości pojawiają się trudności w relacjach, zachowania lękowe, unikowe, ambiwalentne. 

Dlatego opiekując się niemowlęciem, pamiętajmy, że budujemy relację z maluchem na całe życie. Budujemy też całą przyszłość naszego potomka. I pamiętajmy – dzieci szybko rosną i już wkrótce powiedzą rodzicom, o co im chodzi. I to takie rzeczy, które rodzice nie zawsze chcą usłyszeć! Dlatego uczmy dzieci wyrażania emocji, a nie ich tłumienia. Znalezienie w rodzinie wspólnego języka będzie procentować za kilka i kilkanaście lat.