Czkawka u noworodka – przyczyny i zapobieganie

Czkawka powstaje na drodze złożonego odruchu, który może być spowodowany przez drażnienie nerwu błędnego łączącego mózg z przeponą (dużym mięśniem znajdującym się pod płucami) oraz narządami, takimi jak płuca, oskrzela, serce i większość struktur układu pokarmowego (w tym z żołądkiem i jelitami).

Jak więc powstaje czkawka? Stymulacja nerwu błędnego wywołuje gwałtowny skurcz przepony. Dodatkowo zaciskają się także struny głosowe i tym samym blokują wydychane intensywnie powietrze – właśnie to powoduje wydawanie charakterystycznego dla czkawki dźwięku.

Pojawianie się czkawki u noworodka może być spowodowane połykaniem nadmiaru powietrza przez dziecko, najczęściej podczas spożywania mleka (co często związane jest z nieprawidłową pozycją malucha podczas karmienia lub przystawianiem do piersi niemowlaka, który jest już bardzo głodny). Inną możliwą przyczyną czkawki jest przyjmowanie przez noworodka zbyt dużej porcji pokarmu za jednym razem.

Oba wymienione czynniki powodują rozszerzanie się ścian żołądka, a to może skutkować naciskiem narządu na nerwy, które odpowiadają za powstawanie odruchu.

Występowanie czkawki jest zjawiskiem powszechnym wśród noworodków – znacznie częstszym niż u osób w innych grupach wiekowych. Epizody mogą pojawiać się nawet kilka lub kilkanaście razy na dobę.

Zwykle wraz z wiekiem (już po jednym lub kilku miesiącach od urodzenia) rzadziej obserwuje się czkawkę u dziecka. Dokładna częstotliwość epizodów, którą można uznać za prawidłową, nie została określona. O ile czkawka nie powoduje regularnie problemów ze snem i karmieniem niemowlęcia, uznaje się jej obecność za nieszkodliwą.

Czkawka u noworodka może utrzymywać się od kilku minut do nawet godziny lub dwóch. Typowy czas trwania epizodu to około 10–15 minut.

Nawracanie tego odruchu nawet przez dłuższy czas nie jest problemem wymagającym interwencji. Istnieją jednak sposoby, które mogą pomóc w wyeliminowaniu czkawki u niemowlaka.

Co może pomóc na czkawkę u niemowlaka?

• Zmiana pozycji dziecka – jeśli dziecko ma czkawkę w czasie karmienia, zrób kilkuminutową przerwę i potrzymaj noworodka w pionowej pozycji;
• masaż pleców malucha – trzymając noworodka na rękach, masuj jego plecy kolistymi ruchami; pomaga to w usuwaniu nadmiaru powietrza i może zatrzymać epizod czkawki;
• podanie noworodkowi smoczka.

Jeśli czkawka u niemowlaka pojawia się regularnie, spróbuj częściej podawać dziecku mleko (tak, żeby jednorazowo otrzymywało mniejsze porcje pokarmu). Warto także wypróbować inną pozycję do przystawiania noworodka do piersi. Czasami przyczyną czkawki jest karmienie dziecka nieodpowiednią butelką, która sprzyja połykaniu powietrza – możesz więc rozważyć jej wymianę.

Sporadyczne epizody czkawki nie muszą być powodem do niepokoju o zdrowie niemowlęcia. Zwykle nie wiążą się także z odczuwaniem dyskomfortu przez dziecko. Choć może się wydawać, że utrudniają one oddychanie, to badania pokazują, że w normalnych warunkach nie przyczyniają się do powstawania istotnych zmian w podstawowych funkcjach życiowych zdrowego malucha. W czasie czkawki częstość oddychania i tętno (na minutę) oraz saturacja (wysycenie krwi tlenem) pozostają bez znaczących zmian.

Czasami najlepszym sposobem na czkawkę jest poczekanie, aż sama ustanie. Szczególnie, jeśli epizody zdarzają się rzadko, są krótkie i nie wpływają znacząco na rytm snu i karmienia dziecka.

Czego nie robić przy czkawce?

Nie należy za wszelką cenę dążyć do tego, żeby czkawka u noworodka jak najszybciej ustąpiła. Szczególnie chodzi tu o niestosowanie metod, które mogą być skutecznym remedium u dorosłych lub starszych dzieci, ale są nieodpowiednim sposobem na czkawkę u niemowlaka. Pamiętaj, żeby:

• nie podawać noworodkowi wody do picia,
• nie próbować przestraszyć malucha,
• nie stosować metod, które mają na celu wstrzymanie oddechu przez niemowlaka.

Niektóre ze sposobów powstrzymywania tego zjawiska u noworodka mogą spowodować znacznie większą szkodę niż czkawka, która sama w sobie jest zjawiskiem niegroźnym.

Jeśli polecane sposoby na czkawkę u noworodka okazują się nieskuteczne, sytuację trzeba po prostu przeczekać. Co robić, gdy czkawka powoduje, że przez dłuższy okres masz problem z karmieniem dziecka lub nie może ono zasnąć? W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem jest skonsultowanie się z pediatrą.

Do lekarza zgłoś się także, jeśli oprócz czkawki u niemowlęcia występuje kaszel i/lub ulewanie po posiłkach. Może to oznaczać obecność refluksu żołądkowo-przełykowego (czkawka stanowi jeden z objawów tej choroby).

Refluks jest częstą przypadłością u dzieci w początkowym okresie życia i zwykle ustępuje bez specjalnej interwencji, wraz z rozwojem układu pokarmowego dziecka. W przypadku nasilonego problemu pediatra może jednak zaproponować interwencje (najczęściej zmiany w żywieniu), które pomogą w wyeliminowaniu tego problemu.