Trzylatek nie mówi – co dalej?/fot. iStock Trzylatek nie mówi – co dalej?/fot. iStock

Trzylatek nie mówi – co dalej?

Z trzyletnim dzieckiem można już zazwyczaj porozmawiać – na pytania odpowiada prostymi zdaniami, potrafi też samo formułować 2-3-wyrazowe opisy wydarzeń czy rzeczy. Bywa jednak, że nie zabiera się do mówienia. Czy mamy powód do niepokoju?

Spis treści:

Kiedy dziecko powinno zacząć mówić?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, kiedy dziecko powinno zacząć mówić. Wszyscy znamy dzieci, które w wieku dwóch lat bardzo świadomie używają pierwszych słów i łączą je w logiczne zdania, niekiedy ta umiejętność jest im jeszcze obca. Zakłada się, że między 2. a 3. rokiem życia dziecko powinno już budować pierwsze zdania. Nie jest to jednak reguła, która obowiązuje wszystkie maluchy. W tym wieku spotkamy dzieci rozgadane, ale także i takie, które wypowiadają podstawowe słowa lub milczą, bo są nieśmiałe. 

Jeśli jednak trzylatek nie mówi i nie próbuje komunikować się z otoczeniem, warto skonsultować się z lekarzem. Oczywiście taki stan może być jak najbardziej przejściowy, bo każde dziecko rozwija się inaczej, może też jednak oznaczać potrzebę dodatkowego wsparcia ze strony specjalistów – logopedy, laryngologa, psychologa czy specjalisty zajmującego się diagnozowaniem autyzmu.

Pierwsze dźwięki i słowa

W wieku trzech lat dziecko mówi zazwyczaj zdania twierdzące, z czasem pojawiają się też zdania pytające i rozkazujące. Dziecko używa na ogół rzeczowników w pierwszej osobie, a także czasowników w bezokoliczniku. Wymowa u trzylatka jest intuicyjna – nie odmienia przez przypadki, bardzo często zastępuje głoski trudniejsze łatwiejszymi. Mowa trzylatka jest zrozumiała zarówno dla najbliższych, jak i dla otoczenia. W zdaniach trzylatka usłyszymy spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l, oraz samogłoski ustne: a, o, u, e, y, i, a, a także nosowe: ą, ę. Pod koniec tego okresu pojawiają się też samogłoski syczące: s, z, c, dz, które wcześniej było zastępowane przez ś, ź, ć, dź.

U trzylatka obserwujemy także błędy językowe, które mogą utrzymywać się do 5. roku życia. Należą do nich:

  • wymawianie r jako l lub ł,
  • opuszczanie niektórych sylab, np. zupa midolowa zamiast pomidorowa,
  • słowotwórstwo, np. zatelefonić, 
  • przestawianie głosek w wyrazie (brama – mabra).

Jak wspomóc naukę mówienia?

Dziecko uczy się i rozwija, obserwując zachowania dorosłych. Tak samo jest z procesem mówienia. Kiedy będziemy mówić do dziecka głośno i wyraźnie, a także zachęcać go do mówienia, efekty nadejdą bardzo szybko. Ważne jest, byśmy mówili do dziecka poprawnie i nie stosowali wielu zdrobnień i zniekształceń intonacji. Lepiej jest, jeśli dziecko od razu uczy się mówić właściwie. 

Naśladując dorosłych, dziecko nie tylko uczy się odwzorowywać zasłyszane dźwięki, ale także poznaje znaczenie nowych słów. Pomóc mogą czytane dzieciom książki, wierszyki i rymowanki, dzieci uwielbiają też naśladować odgłosy zwierząt, lubią po swojemu śpiewać piosenki. Jak zauważają logopedzi, ważne jest, by okresie intensywnej nauki mówienia ograniczać albo wyeliminować korzystanie z tableta, smartfona i telewizji. Aktywności te angażują lewą półkulę mózgu, która jest odpowiedzialna za rozwój mowy.

Dziecko nie mówi – czy iść do lekarza?

Kiedy trzylatek nie mówi, może okazać się, że jest to objaw bardziej złożonego problemu. Przeszkodą może być:

Niedosłuch lub brak słuchu. Trzylatek nie mówi, jeśli nie słyszy słów innych ludzi ani odgłosów otoczenia. Mamy wówczas wrażenie, że nie rozumie. Warto sprawdzić, czy dziecko odwraca głowę w kierunku dźwięku i reaguje na swoje imię, a także czy próbuje nam coś przekazać w sposób niewerbalny. Dzięki obowiązującym wszystkie noworodki badaniom słuchu, większość wad ujawnia się już w pierwszych dniach życia. Problemu u nieco starszego dziecka nie można jednak całkowicie wykluczyć. Lekarz pediatra kieruje wtedy na badanie słuchu do laryngologa. Dziecko nie słyszy dźwięków z zewnątrz, bo włożyło coś do ucha. W takim przypadku także może pomóc laryngolog. 

Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych. Gdy trzylatek ma problem z mówieniem, kiedy jego krtań, nagłośnia, podniebienie, wargi czy język są nieprawidłowo ukształtowane lub uszkodzone. W takiej sytuacji, choć dziecko wszystko rozumie, nie jest w stanie wymówić prawidłowych dźwięków. 

Urazy i uszkodzenia w mózgu. Niekiedy problemy z mówieniem są konsekwencją komplikacji towarzyszących porodowi albo skutkiem urazu czy choroby.  

Blokada psychiczna przed mówieniem. Trzylatek nie mówi, bo zaczyna już rozumieć, że sobie tego nie życzymy. Dlatego uciszanie mówiącego dziecka może spowodować u niego blokadę. 

Mutyzm. Wybiórcza wersja tej choroby polega na tym, że dziecko komunikuje się słowami tylko z wybranymi osobami, mutyzm całkowity ma miejsce, kiedy trzylatek nie mówi nic, choć nie ma żadnych uszkodzeń aparatu mowy. 

Autyzm. Niemówienie u trzylatka może być jednym z kilku objawów tego zaburzenia. Część dzieci w ogóle nie mówi, część wypowiada tylko pojedyncze zwroty.

Trauma. Tak małe dziecko może reagować na podniesiony głos czy utratę kogoś bliskiego. Przypadki, kiedy w takich okolicznościach maleńkie dziecko wykazuje regres rozwojowy są dosyć częste. 

W każdej sytuacji, kiedy trzyletnie dziecko nie mówi albo mówi niezrozumiale, powinno się porozmawiać o tym z lekarzem. Nie należy czekać, aż dziecko z tego wyrośnie.

    Sprawdź powiązane tematy

    Posłuchaj podcastów stworzonych przez mamy dla mam!

    Sprawdź