Bezwodzie – przyczyny, leczenie i skutki

Małowodzie w ciąży to stan, w którym ilość wód płodowych w III trymestrze zmniejsza się poniżej 200 ml. Ustalenie ilości wód płodowych należy do lekarza. Podczas badania ultrasonograficznego mierzy on największą kieszonkę płynową. Gdy ma ona mniej niż 2 cm, jest to równoznaczne ze stwierdzeniem małowodzia. Czasami lekarz ocenia także AFI, czyli sumę ilości płynu w 4 kieszonkach (w każdym z kwadrantów brzucha). Jeśli zmierzone AFI jest mniejsze niż 5 cm, również mamy do czynienia z małowodziem. Jeśli zaś płynu owodniowego nie ma w ogóle, sytuacja określana jest jako bezwodzie. Oba te stany uniemożliwiają dziecku prawidłowy rozwój.

Wśród przyczyn zbyt małej ilości wód płodowych wymieniane jest najczęściej zmniejszenie lub brak wydalania moczu przez dziecko. Dochodzi do tego w przypadku agenezji nerek u dziecka, a także w wyniku przebycia przez matkę chorób infekcyjnych. Niestety, agenezja nerek, czyli ich niewykształcenie, jest wadą letalną i uniemożliwia dziecku przeżycie po narodzinach. 

Małowodzie może być również skutkiem niewydolności krążenia u płodu, a także niewydolności łożyska, a w konsekwencji wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania. Do małowodzia lub bezwodzia dochodzi także w zespole przetoczenia między płodami (TTTS). Jest to charakterystyczny objaw u tzw. płodu dawcy. Do przyczyn małowodzia w ciąży należą także problemy z połykaniem u dziecka. Występują one w przypadku atrezji przełyku oraz dwunastnicy, przepukliny przeponowej czy wad twarzoczaszki, np. rozszczepu wargi i podniebienia. 

Wśród częstych przyczyn małowodzia lub bezwodzia wymienia się także przedwczesne odpłynięcie płynu owodniowego (PROM). Czasami też zdarza się, że do zmniejszenia ilości wód płodowych dochodzi w wyniku inwazyjnych procedur medycznych takich jak kordocenteza lub amniopunkcja. 

Kobieta ciężarna czasami może nie odczuwać symptomów bezwodzia. Są to jednak bardzo rzadkie przypadki. Zazwyczaj objawy zbyt małej ilości płynu owodniowego są bardzo dobrze odczuwalne, a czasami nawet bolesne – to ruchy płodu w jamie macicy. Poza tym w przypadku małowodzia wielkość brzucha kobiety oraz przyrost jej masy ciała jest zbyt niski do wieku ciążowego. Jeśli dochodzi do przedwczesnego odpłynięcia wód płodowych, przyszła mama zauważa sączenie się płynu z dróg rodnych.

Wśród skutków małowodzia lub bezwodzia w ciąży wymienia się m.in.:

• zwiększone ryzyko zaburzeń rytmu serca u płodu,
• ucisk na pępowinę i w konsekwencji niedotlenienie płodu,
• ryzyko wystąpienia zielonych wód płodowych,
• otrzymanie niższej punktacji w skali Apgar,
• deformacje kończyn,
• hipotrofię płodu,
• hipoplazję płuc. 

Skutki zmniejszenia ilości wód płodowych czy bezwodzia mogą być bardzo poważne. Należy pamiętać, jaką funkcję pełni płyn owodniowy w czasie trwania ciąży. Zapewnia on ochronę przed urazami, zabezpiecza sznur pępowiny przed zaciśnięciem, a także uniemożliwia wysychanie skóry dziecka w czasie życia płodowego. Poza tym dostarcza składników odżywczych oraz zapewnia prawidłowy rozwój m.in. płuc płodu. Ma też właściwości antybakteryjne, chroni dziecko przed infekcjami.

W leczeniu małowodzia można zastosować amnioinfuzję, czyli uzupełniać ilość płynu owodniowego poprzez podawanie kobiecie poprzez powłoki brzuszne roztworu soli fizjologicznej i glukozy. Bardziej skuteczne jest jednak leczenie przyczynowe. Jeśli za nieprawidłową ilość płynu owodniowego odpowiedzialny jest zespół przetoczenia między płodami, wykonywana jest fetoskopowalaserowa okluzja naczyń łączących bliźniaki. Podobnie jest w przypadku wad takich, jak przepuklina przeponowa. Ją także można leczyć jeszcze w czasie życia płodowego. Operacja ta określana jest przez specjalistów jako FETO (wewnątrzmaciczna okluzji tchawicy płodu).

Nie udowodniono, aby przyjmowanie przez przyszłą mamę zwiększonej ilości płynów miało wpłynąć na zwiększenie ilości wód płodowych. Jeśli doszło do PROM (prematurerupture of membranes) postępowanie polega na antybiotykoterapii oraz najczęściej indukcji porodu.